Các Loại Bão - Storms - Cyclones - Hurricanes - Typhoons - Tornados

by **chandoi** 10th December 2014, 3:42 pm

Các Loại Bão - Storms - Cyclones - Hurricanes - Typhoons - Tornados

Bão là tiếng Việt gọi chung cho các loại mưa to, gió lớn, giông tố, tiếng Anh gọi là Storm.

Bão nhiệt đới "tropical storms" là những con lốc xoáy, hình thành ngoài biển khơi, khi nhiệt độ của nước biển nóng quanh 26°C, khối lượng khí ấm bốc lên tạo thành những đám mây khổng lồ ẩm và ấm, chúng hấp dẫn, hút không khí từ tứ phương đến, lấy năng lượng từ khí này tạo nên những luồng gió có vận tốc lên đến 300km/h, 186miles.
Bão biển được định nghĩa và quy định qua các cơ quan khí tượng quốc tế, phân biệt và gọi tên như: Cyclone, Hurricane, Typhoon, tùy thuộc vào nơi hình thành và cấu tạo của nó. Những loại bão biển này kéo dài nhiều ngày đến 2 hay 3 tuần, chúng di chuyển tuyến đường dài không nhứt định trên đại dương (ocean) và biển (sea), có đường kính từ 15km đến 500km. Ngay chính giữa vòng xoáy cũa bão biển gần như không có mây, không có gió. Khi cơn bão chạm với đất liền, do sức cọ chạm với đất và cây cối, chúng dần dần mất đi năng lượng và từ từ biến mất.

- Cyclone từ tiếng Hy lạp "Kýklos" (phát âm sú-clos) có nghĩa "vòng tròn", là con lốc xoáy vùng Ấn Độ Dương và Biển Đông. Cyclone hình thành vùng vịnh Bengal (Đông-Bắc Ấn độ) được gọi là Bengal Cyclone. Cyclone cũng thường hình thành ở vùng biển Ả rập (Arabian Sea), vùng biển Timor, eo biển Arafura và vịnh Carpentaria của Úc. Hàng năm vào những tháng trước và sau Gió mùa Monsoon tháng 5 đến tháng 6 và tháng 10 đến tháng 11 Cyclone đe dọa vùng ven biển Đông Châu Phi (Somalia, Yemen), Đông Ấn Độ, Miến Điện, Bangladesh, Pakistan, Mauritius, Madagascar, Queensland và Bắc của Úc Châu,...
Chiều xoáy của Cyclone bị ảnh hưởng bởi chiều xoay của trái đất. Ở Nam Bán Cầu cũng là đặc điểm của Cyclone là nó xoay theo chiều kim đồng hồ, từ trái sang phải.

- Gió mùa/monsoon từ tiếng Ả rập (mawsim) có nghĩa "Mùa/season" xuất hiện vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới do ảnh hưởng của gió mậu dịch/passat wind. Gió mùa chia làm hai loại: gió mùa hè là gió từ biển thổi vào đất liền đem không khí mát và mưa lớn. Gió mùa đông thổi từ lục địa ra (núi Hy mã lạp sơn, Tây tạng, Bắc Ấn) mang theo gió khô và lạnh.

- Hurricane xuất phát từ chữ Huracan là Thần gió và bão của người thổ dân Maya Nam Mỹ. Hurrican là tên gọi chung cho những con lốc biển vùng Đại Tây Dương và đông bắc Thái Bình Dương, thường xuất hiện vào khoảng tháng 6 đến tháng 11. Sự phân loại "tropical storm" bão nhiệt đới hay bão lớn hurricane tùy thuộc vào độ mạnh của chúng.

Theo Saffir-Simpson scale:

Bão nhiệt đới "tropical storm" khi gió trên biển có vận tốc từ 63km/h đến 118km/h (39miles - 73miles)

Con lốc biển có vận tốc từ 119km/h đến 153km/h (74miles - 95miles) được gọi là Hurricane cấp I.
Con lốc biển có vận tốc từ 154km/h đến 177km/h (95miles - 109miles) được gọi là Hurricane cấp II.
Con lốc biển có vận tốc từ 178km/h đến 209km/h (109miles - 130miles) được gọi là Hurricane cấp III.
Con lốc biển có vận tốc từ 210km/h đến 249km/h (130miles - 154miles) được gọi là Hurricane cấp IV.
Con lốc biển có vận tốc trên 250km/h (155miles) được gọi là Hurricane cấp V.

- Lốc biển vùng Tây-Bắc Thái Bình Dương được gọi là Typhoon, nghĩa từ chữ Nhựt "tai fu" gió lớn (great wind), hàng năm từ tháng 5 đến tháng 11 chúng đe dọa vùng phía đông của Philippine, đông nam của Nhựt, Quảng Đông, tàu Hồng Kông, tàu Đài Loan, Việt Nam đôi khi cũng bị ảnh hưởng.

Hurricanes và Typhoons xoay ngược chiều kim đồng hồ, từ phải sang trái.

- Tornados là những con trốt khổng lồ với trục xoáy thẳng đứng "Twister", thường xuất hiện vào tháng 4 đến tháng 7, hình thành trên Lục địa từ cụm mây Cumolonimbus. Tornado từ tiếng Tây Ban Nha torna có nghĩa xoay/xoáy. Vận tốc di chuyển của Tornados có thể lên đến 700km/h. Chiều xoáy của Tornado phụ thuộc vào điều kiện khí tượng chứ không phụ thuộc vào chiều xoay của trái đất. Tornado kéo dài khoảng 1 tiếng và đường kính của chúng khoảng 50m đến 1500m.

- Waterspout cũng là trốt hình thành trên đất liền và có thể quét qua cả sông hồ mang theo lượng nước khổng lồ trong nó, ví như cái máng xối.
- Willy-Willy hay Dust Devil, là tên người Úc đặt cho những con trốt bụi thường xuất hiện vùng Tây hay Tây Bắc Úc.

- El Niño nghĩa tiếng Tây Ban Nha "đứa bé" là hiện tượng bất thường của khí hậu, thường xuất hiện vào mùa Giáng sinh, cứ khoảng 3 đến 10 năm xảy ra một lần (..., 1982/1983, 1997/1998) và kéo dài từ 12 đến 18 tháng.
Dòng nước biển vùng đông nam á lạnh hơn và phía tây Thái Bình Dương chạy dọc theo các nước Nam Mỹ: Ecuador, Peru, Chile nóng lên, bốc hơi nước với khối lượng khổng lồ vào không khí, gây ra những trận mưa như thác đổ, bão tố, lụt lội. Đặc biệt là những cơn gió ở Thái Bình Dương này tự dưng đổi hướng vào thời điểm có El Niño, chúng thổi ngược về phía đông thay vì về phía tây như thông thường mỗi năm, chúng đem giông bão đến vùng tây bán cầu, đến tận đông Âu và biển Đen của Liên xô. Ngược lại, vùng phía đông bán cầu như Phi Châu, Úc, Philippines, Indo, Thái, Việt Nam thì bị hiện tượng khô cằn hạn hán.

- La Niña tiếng Tây Ban Nha nghĩa "cô gái", gây mưa to gió lớn vùng Đại Tây Dương. La Niña là hiện tượng ngược lại với El Niño, xảy ra ngay sau hiện tượng El Niño kết thúc. La Niña đem mưa to, bão lớn đến vùng đông nam Á và đông bắc Úc.