SẦU RIÊNG

Theo các nhà nghiên cứu thực vật học, cây sầu riêng gốc ở Indonesia, Mã Lai và đảo Brunei. Đó là những quốc gia Đông Nam Á chịu ảnh hưởng của Hồi Giáo. Sầu riêng được các nhà truyền giáo du nhập từ Mã Lai vào Nam Bộ vào thế kỷ 19. Thời bấy giờ trên đảo Penang (Mã Lai) có một chủng viện Thiên Chúa Giáo. Ở Nam Bộ những vùng có nhiều vườn sầu riêng, măng cụt, chôm chôm đều là những vùng có tỷ lệ tín đồ Thiên Chúa Giáo cao như Cái Mơn (Bến Tre), Nhị Bình (Gia Định), Bình Nhâm, An Sơn, Hưng Định (Thủ Dầu Một). Cái Mơn là sinh quán của Pétrus Trương Vĩnh Ký. Bình Nhâm là sinh quán của á thánh Gẩm. Nhị Bình và Bình Nhâm là hai xã có tỷ lệ linh mục Thiên Chúa Giáo cao nhất ở Nam Bộ.

Cây sầu riêng thuộc gia đình Bombaceae. Tên khoa học của nó là Durio zibethinus. Người Anh gọi sầu riêng là durian và người Pháp gọi là durion do chữ duri của tiếng Mã Lai có nghĩa là ‘gai’ vì trái sầu riêng có gai nhọn và cứng. Trái sầu riêng rụng có thể gây tử vong cho người bị nó chạm vào đầu. Rất may là điều này hiếm khi xảy ra vì sầu riêng chỉ rụng ban đêm mà thôi.

Có lối 30 loại sầu riêng khác nhau. Sầu riêng được trồng bằng hột. Cây bắt đầu ra trái khi được 5 tuổi. Cây sầu riêng cao từ 15- 25 m. Nó thích hợp với khí hậu nhiệt đới và đất đai màu mỡ. Cây bị chết nếu nhiệt độ xuống khoảng 20 độ C.


Hoa sầu riêng có chùm nhỏ rất thơm và có nhiều mật nên hấp dẫn ong và dơi đến hút mật hoa. Hoa sầu riêng thụ phấn nhờ dơi, ong và gió. Ngày nay sầu riêng được trồng ở các quốc gia trong vùng Đông Nam Á, các hải đảo Thái Bình Dương, đảo Hai Nan, Đài Loan, các đảo trong biển Caribbean, miền bắc Úc Đại Lợi, Congo, quần đảo Hawaii và cả Florida nữa. Ở Việt Nam ngoài Cái Mơn, Bình Nhâm, Nhị Bình các nơi khác như Long Thành, Long Khánh và Ban Mê Thuột cũng có trồng sầu riêng với kết quả tốt.

Trái sầu riêng nặng từ 3- 5 ki- lô. Người ta dùng mũi dao nhọn để khui trái chín. Bên trong lớp vỏ gai góc là những múi sầu riêng thơm ngọt ngào. Sầu riêng ngon là sầu riêng có cơm dày nhưng không nhão cũng không sượng. Cơm sầu riêng màu vàng rực, có nhiều protein, chất béo, chất vôi, đường, sinh tố A, C, E, potassium, phosphorus, ác xít ascorbic. Sầu riêng có nhiều ca- lo- ri nên người Việt Nam cho rằng trái sầu riêng nhiệt. Mắt bị đổ ghèn sau khi ăn nhiều sầu riêng. Người ta ăn sầu riêng và dùng cơm sầu riêng làm kem. Ở Indonesia người ta làm thức ăn bằng sầu riêng để ăn cơm. Họ lát hột sầu riêng, chiên và ăn với đường. Lá sầu riêng non và mầm non được luộc ăn như rau cải.

Vỏ sầu riêng phơi khô dùng để làm chất đốt. Hột sầu riêng nấu, nướng hay rang đều ăn được nhưng không có hương vị rõ ràng. Hột sầu riêng có nhiều tinh bột và hơi nhớt.


Sầu riêng có mùi thơm nồng. Phần lớn người Âu- Mỹ không chịu nổi mùi này. Cũng có một số người Việt Nam không ăn được sầu riêng. Mùi cực thơm của sầu riêng trở thành mùi khó chịu đối với khứu giác của vài dân tộc trên thế giới. Mùi cực thối như long diên hương (ambergris), một chất nhờn có mùi khó chịu của tinh trùng trong màng ruột cá voi, lại được dùng trong kỹ nghệ sản xuất nước hoa! Khi một vật lên đến tột đỉnh về phương diện nào đó thì nó lại xuống vị trí đối ngược với đỉnh đã đạt. Do đó vật cực thơm trở thành vật cực thối và vật cực thối trở thành nguyên liệu sản xuất vật cực thơm!

Hong Kong, Singapore, Đài Loan… nhập cảng nhiều sầu riêng. Người Trung Hoa rất thích ăn sầu riêng. Chợ Lớn là nơi tiêu thụ sầu riêng do Bình Nhâm, Nhị Bình và Long Thành sản xuất. Mã Lai và Thái Lan là hai nước xuất cảng nhiều sầu riêng trên thế giới. Hoa Kỳ và Canada cũng nhập cảng sầu riêng vì có nhiều người Hoa và người Việt cư trú nên mức tiêu thụ sầu riêng ở các thành phố Vancouver, Toronto, Chicago, Seattle, New York, Westminster, San Jose, Los Angeles, Houston, New Orleans…. rất cao.

Chanthaburi, một thành phố nằm cách Bangkok 250 cây số về phía đông nam, được xem là thủ đô sầu riêng trên thế giới. Ở Mã Lai, đảo Penang là nơi sản xuất sầu riêng ngon nổi tiếng. Sầu riêng Cái Mơn, Bình Nhâm, Nhị Bình…phát xuất từ hòn đảo nằm về phía Tây bờ biển Mã Lai này.

Người Trung Hoa gọi trái sầu riêng là trái cây Nam Dương tức là nói đến xuất xứ của loại trái cây này. Người Anh gọi là durian dựa vào tiếng Mã Lai duri (gai) tức là vào hình dáng đầy gai nhọn của trái cây này. Người Thái gọi trái sầu riêng là Monthong (Mon: gối; thong: vàng), Kradumthong (Kradum: nút ; thong: vàng)…dựa vào hình dáng và màu vàng của múi sầu riêng. Còn người Việt Nam gọi nó là ‘sầu riêng’ có phải vì ghiền hương vị thơm và ngọt ngào của trái cây này mà sầu tư nhung nhớ?

Sầu riêng chồng chất như thành
Biết ai san sẻ cho mình nhẹ thân.

Liệu tên gọi ‘sầu riêng’ của Việt Nam và tên gọi Monthong ( gối vàng) của người Thái có liên hệ gì không?

Những giả thuyết trên không vững lắm. Tên gọi sầu riêng chắc chắn không có nghĩa trực tiếp như vậy mà có thể là âm của chữ durian của Mã Lai nghĩa là trái có gai và gần hơn là chữ thu- rian của người Thái. Trái mãng cầu Xiêm (có gai) được người Mã Lai gọi là durian maki và người Thái gọi là thu- rian- khack.

Người Âu- Mỹ không ăn được sầu riêng nhưng các nhà thực vật Âu- Mỹ cũng xác nhận đó là trái cây ngon và bổ dưỡng nhất xứng đáng với biệt danh vua trái cây trên thế giới chớ không riêng gì trái cây miền nhiệt đới.

Người ta cho rằng vừa ăn sầu riêng vừa uống cà phê hay rượu mạnh rất có hại vì khó thở. Người bị cao áp huyết hay bị bịnh Crohn (đau ruột) được khuyên không nên ăn sầu riêng. Người Indonesia trên đảo Java cho rằng sầu riêng có tính kích dục.

Người Việt Nam nấu lá sầu riêng uống cho mát gan. Ở Mã Lai nước sắc từ lá sầu riêng được dùng để hạ sốt. Người ta nghiền nát lá sầu riêng và vắt nước thoa lên đầu khi lên cơn sốt.

Sầu riêng ở đây đông đá ăn chẳng mùi vị gì hết

Lại còn mắc nữa chứ ...