Hạt tiêu - Gia vị đã có thời quý hơn cả vàng

Tác Giả 
DS Trần Việt Hưng








Hạt Tiêu được xem là gia vị quan trọng nhất thế giới, đồng thời cũng là một cây thuốc có đặc tính độc đáo mà Đông Y lẫn Tây Y đều xử dụng. Cây Tiêu có nguồn gốc từ vùng rừng ẩm thấp tại miền Duyên hải Calabar (Tây Nam Ấn Độ). Tiêu cũng là một loại vật dụng trao đổi thương mại giữa Đông và Tây. Người La Mã đã từng thu thuế khá nặng trên hạt Tiêu. Vào thời Trung Cổ tại Châu Âu, Tiêu được dùng như một đơn vị tiền tệ, để thanh toán tiền thuê mướn.



Tại Việt Nam, vùng trồng Tiêu nhiều nhất và tốt nhất là Hà Tiên và Long Khánh. Tiêu là một giống cây leo sống thích hợp ở những vùng khí hậu ấm và nóng, ở độ cao khoảng 500m với những lượng mưa phân bổ điều hòa khoảng 250cm nước mưa quanh năm. Đất trồng Tiêu cần sốp nhiều mùn và thông thoát nước. Cây Tiêu có thể leo mọc dài 9m, từ các nốt mọc ra những rễ nhỏ giúp cây bám vào giàn dễ dàng. Lá hình bầu dục thuôn nhọn nơi đầu, có màu xanh xậm hơn ở mặt trên và nhạt hơn ở mặt dưới dài cỡ 10 - 25cm. Hoa màu trắng nhỏ, mọc từ những chồi cọc. Mỗi chồi cọc có thể cho những bẹ hoa từ 50 – 60 hạt. Tiêu cần phải có cây chống gọi là “nọc” để cây có thể leo và phát triển, ngoài ra cũng cần phải được tỉa xén đều đặn. Mỗi nọc Tiêu có thể sản xuất đều đặn từ 15 – 20 năm. Một nọc Tiêu trung bình cung cấp từ 2 đến 2.5Kg hạt Tiêu khô.


Chín tháng sau khi cây trổ bông là có thể bắt đầu gặt hái chùm Tiêu hột. Muốn có Tiêu Đen, chùm hạt được hái lúc còn xanh chưa chín hẳn và để chất đống vài ngày cho sự lên men hoạt động. Các chùm Tiêu sau đó được phơi dưới ánh nắng mặt trời khoảng 24 giờ đủ để hạt co lại và chuyển sang màu nâu đậm hoặc đen. Do đó khi xay ra, bột Tiêu đen thường có chứa thêm phần vỏ xậm bên ngoài. Tiêu Trắng hay Tiêu Sọ được hái lúc hạt chín hẳn, nghĩa là chuyển từ màu xanh vàng sang đỏ. Hạt Tiêu chín được đóng trong bao và ngâm trong nước, lưu chuyển chậm trong vòng 8 ngày, Vỏ ngoài được loại bỏ, phần hạt bên trong được phơi hoặc xấy khô để trở thành màu trắng kem nhạt. 



Hạt Tiêu trong Đông Y: Trong Đông Y, Tiêu có đặc tính là tác dụng vào các Kinh Vị và Đại Tràng làm ấm do tính thuần dương, không độc với công hiệu làm nóng Bao Tử, tiêu được khí lạnh, long đờm, giải độc, nhất là các thực phẩm có tính âm hàn, đồng thời trị được nôn mửa, tiêu chảy và đau bụng do khí lạnh xâm nhập.



Khả năng trị đau nhức: Hạt Tiêu có thể làm bớt cảm giác đau bằng tính cách ngăn chận sự di chuyển của tín hiệu đau qua sợi dây thần kinh đến trung tâm phản ứng đau. Để tạm thời làm giảm cơn đau nhức răng: Lấy ¼ muổng cà phê Tiêu bột với 150ml nước đun sôi, quậy đều và đun nhỏ lửa trong vòng 6 -7 phút, để ngấm thêm 15 phút. Gạn nước trong và xúc miệng khi nước còn ấm. Có thể ngậm nước trong miệng khoảng 1 – 2 phút nếu cần.



Tác dụng Tiêu thực: Tiêu có tác dụng kích thích sự thèm ăn ở liều lượng nhỏ và làm tăng sự bài tiết của nước bọt. Nhưng dùng liều lượng cao Tiêu lại kích thích màng nhầy của Bao Tử và có thể sưng Bao Tử.



Tác dụng Kháng sinh: Tiêu ngăn chặn được sự phát triển của các vi trùng, do đó có thể trị được tiêu chảy do ngộ độc thức ăn. Tiêu giúp được sự tồn trữ thức ăn, tránh được sự hư hỏng khi để lâu.



Khả năng Hạ nhiệt: Tiêu có tính hạ nhiệt bằng cách gây sự đổ mồ hôi. Một phương thức đơn giản nhưng rất hiệu nghiệm của người Philippines để trị cảm sốt là dùng một muổng cà phê Tiêu Bột trộn với một muổng cà phê Tiểu Hồi quậy chung trong 100ml rượu Brandy, đun nhẹ đến độ ấm (không sôi) và ngậm một hớp nhỏ khoảng 45 giây trước khi nuốt.


Tác dụng trên các ký sinh trùng như Giun, Sán: Piperine có tác dụng tiêu diệt được nhiều loại sâu bọ và các ký sinh trùng. Một cách trừ sâu đơn giản là dùng nước ngâm Tiêu (khi chế biến Tiêu Sọ), hoặc pha một muổng cà phê Tiêu Bột trong 4 lít nước, đun sôi, để nguội, phun trên các cây bị sâu bọ phá hoại.




Một vài Toa thuốc Đông Y dùng Tiêu:

-  Trị đau bụng, nôn mửa và tiêu chảy vì lạnh bao tử: Dùng Tiêu phối hợp với củ Riềng (Alpinia Officinary) với trọng lượng bằng nhau.

-  Trị đau bụng tiêu chảy kinh niên do Hàn khí: Dùng Tiêu phối hợp với Gừng Khô, Quế Bì cũng theo trọng lượng bằng nhau, tán thành bột trộn đều, dùng mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 5g trước khi ăn.

Các món ăn VN mình thường cho tiêu vào để thơm và có vị cay, làm ngon hơn ...